René Claesen is manager research & development bij het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR) en president van de CIECA, het samenwerkingsverband van Europese rijvaardigheidsinstanties. Het CBR is verantwoordelijk voor het afnemen van theorie- en praktijkexamens voor personenauto’s, motorfietsen, bromfietsen, trucks, bussen en binnenvaartschepen. Tevens neemt CBR rijtesten af in het kader van rijgeschiktheid. Ook de theorie-examens voor de luchtvaart vallen onder het CBR.
In Nederland is het ongevalsrisico bij jonge bestuurders hoog. Hoe kan nieuwe technologie beginnende en ervaren bestuurders helpen om ongelukken te voorkomen?
Het CBR moet voorbereid zijn op de toekomst. Nieuwe technologie schept nieuwe kansen en vraagt om andere vaardigheden van de bestuurder. Tracking & tracing-technologie maakt het mogelijk om weggebruikers tijdens het rijden op afstand te volgen. Dat maakt het bijvoorbeeld mogelijk om iemands verkeersgedrag op afstand te analyseren.”
Welke invloed heeft dat op het rijexamen zoals we dat nu kennen?
“Het klassieke rijexamen zou in de toekomst bijvoorbeeld plaats kunnen maken voor een analyse van iemands rijgedrag tijdens een vastgestelde proefperiode. Op basis van verzamelde data kunnen we opmaken of iemand veilig genoeg rijdt om een rijbewijs te krijgen. Data-analyse helpt ook om bestuurders scherp te houden nadat ze hun rijbewijs hebben behaald. Bijvoorbeeld door bestuurders op basis van data tips te geven om veiliger te rijden.”
Jonge bestuurders zijn in Nederland oververtegenwoordigd in de ongevalscijfers. Waar ligt dat aan? Kan het rijexamen daar verandering in brengen?
“Het oude rijexamen was sterk gericht op ‘technische‘ vaardigheden’ zoals de bediening van het voertuig. In de praktijk raken jongeren betrokken bij ongevallen door tekortschietende hogere vaardigheden zoals gevaarherkenning en zelfstandig een route rijden. In dat kader is onder meer gevaarherkenning van belang. Met het nieuwe interactieve theorie-examen dat we momenteel ontwikkelen, verwachten we de huidige toets gevaarherkenning naar een hoger plan te kunnen tillen.”
Door de invoering van 2toDrive, waarbij jongeren vanaf 16,5 jaar kunnen starten met rijlessen, groeit het aandeel 17-jarige examenkandidaten. Wat zijn de effecten op de rijvaardigheid als jongeren eerder met rijlessen beginnen?
“In het algemeen is het lastig om een verband te leggen tussen het rijexamen en eventuele veranderingen daarin en het aantal verkeersslachtoffers. Dat geldt ook voor de leeftijd waarop iemand met rijlessen begint. Binnen het nieuwe rij-examen leggen we meer nadruk op het toetsen van zaken met een verhoogd risico op ongevallen.”
De Rijopleiding In Stappen (RIS) is een rijopleiding in vier stappen. Wat voor invloed heeft dat op de slagingspercentages?
“De invoering van de Rijopleiding In Stappen (RIS) heeft een positief effect gehad, maar het blijft lastig om te zeggen of alle rijopleidingen daar beter van zijn geworden. Sommige rijopleiders hebben RIS omarmd, anderen niet.. We zien helaas nog steeds dat dat kandidaten examen doen terwijl ze daar duidelijk nog niet aan toe zijn. Daardoor lopen de wachttijden voor het rijexamen op.”
Auto’s en autorijden veranderen door rijhulpsystemen (ADAS) zoals adaptive cruise control, rijbaanassistentie en navigatie. Wat zijn de regels voor dit soort systemen binnen het rijexamen?
“Rijden met een navigatiesysteem is onderdeel van het huidige rijexamen. Andere actieve veiligheidssystemen moesten tot 2016 tijdens het examen uitgeschakeld zijn. Inmiddels mogen deze systemen aan staan mits ze geen rijtaken overnemen zoals een volautomatische inparkeerassistent. We willen nieuwe ontwikkelingen zoals ADAS een plek geven binnen het rijexamen. Hiervoor geldt ‘mag het op de weg, dan mag het in het examen’. Rijexaminatoren krijgen extra training om daar goed mee om te leren gaan.”
Gedeeltelijk zelfrijdende auto’s passen in de ontwikkeling van ADAS. Maakt een volledig zelfrijdende auto een rijbewijs overbodig?
“Voorlopig is dat nog niet aan de orde. In Europees verband zien we wel dat Nederland voorop loopt met nieuwe technologie. Binnen Europa aarzelen veel rijexameninstituten over de effecten van gedeeltelijk zelfrijdende voertuigen. Toch is de verwachting dat de ZRA meer kansen dan bedreigingen brengt. Hiervoor is wel intensievere samenwerking tussen alle stakeholders nodig. In de toekomst ligt het voor de hand dat rijopleidingen en examinering steeds meer in elkaar schuiven. Van een momentopname verandert het rijexamen in een doorlopend proces van beoordelen en verbeteren. Een belangrijk onderdeel van leren rijden blijft ‘learning by doing’. Jezelf verbeteren betekent niet dat je voorheen iets fout deed. Ook wat goed is kan beter. Nieuwe technologie kan daar bij helpen en een bijdrage leveren aan het vergroten van de verkeersveiligheid.”